Kendileri Der-saadet’de bulunan ancak aslen Arapgirli olan Agob Çizmeciyan ve Mardirus Perusyan hava değişikliği için yanlarına gelmek üzere Arapkir’den mürur tezkeresi alarak Der-saadet’e gelmek üzere yola çıkan ve Giresun’a gelen eş ve çocuklarının Giresun’da bekletilmeleri üzerine dilekçe vererek durumu şikâyet etmişlerdir.
Bunun üzerine Başbakanlık’dan yazılan yazıda yanlarında mürur tezkeresi olanların seyahatlerine engel olunmaması gerektiği belirtilmiştir.
Mürur Tezkeresi: Sultan 2. Mahmut döneminde Balkanlardan ve Anadolu’dan gelecek kişilerin ilgili kent yöneticilerinden almak zorunda oldukları dahili pasaport diyebileceğimiz giriş belgesidir.
Bir yıl için geçerli olan müzir tezkiresine kişinin tüm kimlik bilgileri, nereye ve niçin gittiği yazılırdı. İstanbul’a gelenlere, iş buluncaya kadar, kentte hatırlı bir kişinin kendilerine kefil olması zorunluluğu da getirilmişti. Bazı iskelelere uğrayan gemiler, köprü ve geçitlerden geçerken ve hayvan sürüleri için alınan müruriye resmini belgelemek için de ilgili kişilere mürur tezkeresi verilirdi.
Mürur tezkeresi uygulamasının getirilmesinin nedeni gelişigüzel yerleşimleri engellemek, vergi yükümlülüğünden kaçışı önlemek, kaçak işçi ve işsiz akınını önlemek içindir.[1]
Konunun diğer yönü ise Giresun’un konumu ile ilgilidir. Anadolu’dan İstanbul’a gitmek isteyenler genellikle Karadeniz’deki limanlara olaşarak buradan deniz yoluyla seyahat etmeyi tercih etmekteydiler. Bu güzergâhda da kat edilmesi gereken yollardan birisi Alucra, Şebinkarahisar ve Giresun yoluydu. Giresun’a ulaştıktan sonra en güvenli yol deniz ulaşımıydı.[2]
Belgenin okunmasındaki katkılarından dolayı Osmanlıca Tarih Edebiyat Grubu üyelerinden Zafer Şık, Mustafa Demirel ve Rümeysa Odabaş’a çok teşekkür ederim.
Saygılarımla,
Murat Dursun Tosun
Arşiv Fon Kodu: ZB. Dosya No: 18, Gömlek No: 45, Tarihi: 22 E 1314 (4 Ekim 1898), Konusu: Tebdil-i hava için Der-saadet’e gelmek üzere Arabgir’den Giresun’a gelen ve burada alıkonulan iki Ermeni ailesinin, ellerinde mürur tezkiresi olmasından dolayı usule uygun olarak azimetlerine ruhsat verilmesi gerektiği…
Hû
Bâb-ı Âlî Daire-i Sadâret-i Uzma Mektubi Kalemi Aded 2327
Dahiliye Nezaret-i Celilesine
Devletlü efendim hazretleri
Tebdil-i hava içün Der-saadete gelmek üzere Arapgir’den Giresun’a vasıl olan zevceleriyle iki oğullarının orada alıkonulduğundan bahisle mürurlarına mümanaat olunmaması hakkında Agob Çizmeciyan ve Mardirus Perusyan taraflarından vuku’u bulan müsted’iyatdan (dilekçeden) ve Zabtiye Nezaret-i Behiyyesi’nin bu babdaki iş’aratından bahisle istifsarı havi 4 Cemaziye’l-evvel Sene (1)316 tarihli ve 2618 numerolu tezkere-i devletleri meclis-i vükela-i mahsusada lede’l-mütalaa tedkikat ve izahat-ı vakıaya göre taşralı olup da ticaret veya icra-yı san’at içün yahud ahir suretle bir mecburiyet üzerine Der-saadet’ gelmek arzu edenlerin hal ve sani mahalleri zabıtasınca tahkik ve tedkik olunarak mani-i azimet bir gûna hali olmayanlara usul-i dairesinde mürur tezkeresi i’tası ve mamafih taşradan berâ-yı ta’yin Der-saadet’e gelen Ermenilerin işsiz kalmakda olmaları hasebiyle sefaletlerine meydan vermemek içün Der-saadet’e gelmeyip vilayete gitmeleri zımnında kendilerine teşvikat ve teşhilat icra ve iraesi karar-ı vaki iktizasından olub kaidesi dairesinde mürur tezkeresini hamil olarak iskelelere gelecek Ermenilerin ise men’-i azimetleri gayr-i caiz olduğundan ve zikr olunan müsted’ilerin familyaları dahi usulüne muvafık mürur tazkerelerini hamil oldukları halde azimetlerine ruhsat i’tası lazım geleceğinden ovechile ifa-yı muktezasının savb-ı devletlerine iş’arı tensib kılınmış olmağla ana göre ifa-yı muktezasına himmet buyurulması siyakında tezkere-i senaveri terkim kılındı efendim. Fi 14 Cemaziye’l-evvel Sene (1)316 ve fi 19 Eylül Sene (1)314 (1 Ekim 1898) Sadrazam
[1] http://www.tarihportali.org/m/11925-murur-tezkeresi.html
[2] https://muratdursuntosun.wordpress.com/2012/12/26/uzun-bir-yol-hikayesi-ordu-giresun-karahisar-yolu/
https://muratdursuntosun.wordpress.com/2014/04/12/giresun-karahisar-yoluna-ait-tarihi-yazismalar/
Murat Dursun Tosun 